Doçentlik Yönetmeliğinin 6. Maddesi uyarınca, doçentlik başvurusunda bulunan adayların başvuru dosyaları, Doçentlik değerlendirme jürisi tarafından, öncelikle, bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık bulunup bulunmadığı ve asgari başvuru şartlarının sağlanıp sağlanmadığı yönünden değerlendirir. Doçent adayı tarafından yapılan her tür bilimsel araştırma ve çalışmalar ile gerçekleştirilen bilimsel etkinlikler, desteklenen ve/veya yürütülen bilimsel araştırma- geliştirme projeleriyle ilgili araştırma ve yayın etiği konuları bu incelemeye dahildir.
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler Nelerdir?
Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi’nin 4. Maddesi uyarınca, bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler şunlardır;
İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,
Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak,
Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek,
Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı hâlde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek,
Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek,
Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak,
Yayınlarında hasta haklarına riayet etmemek,
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda veya diğer klinik araştırmalarda ilgili mevzuat hükümlerine aykırı davranmak,
İncelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri eser sahibinin açık izni olmaksızın yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak,
Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak,
Bilimsel bir çalışma kapsamında yapılan anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan ya da araştırma bir kurumda yapılacaksa ayrıca kurumun iznini almadan elde edilen verileri yayımlamak,
Araştırma ve deneylerde; hayvanlara ve ekolojik dengeye zarar vermek, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak, mevzuatın veya Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin ilgili araştırma ve deneylere dair hükümlerine aykırı çalışmalarda bulunmak,
Araştırmacılar veya yetkililerce, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme ve uyarma yükümlülüğüne uymamak,
Bilimsel çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgileri, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanmamak, bu bilgilerin gizliliğine riayet etmemek ve korunmasını sağlamamak,
Akademik atama ve yükseltmelere ilişkin başvurularda bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak.
Akademik teamüllere aykırı olarak bir doçent adayında etik açıdan beklenmeyen tutum ve davranışlarda bulunmak.
Başvuru dosyasında mevcut olmayan bir dergiyi mevcut yahut indekslerde taranmayan bir dergiyi taranıyor gibi göstererek, ya da hakemli olmayan bir dergiyi hakemli olarak belirterek yayın yapmak.
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Olarak Değerlendirilemeyecek Haller Nelerdir?
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, bilim alanlarının temel bilgileri, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermelerin çalışmalarda kullanılması etik ihlal olarak değerlendirilemez.
Doçent Adaylarının Yeni Başvurularında Daha Önce Alınan Etik İhlal Kararlarını Belirtme Yükümlülüğü Var Mıdır?
Doçent adayları özgeçmiş ve eserler listesinde akademik çalışmalar ile ilgili tüm eserlerini belirtmek zorundadırlar. Daha önceki dönemlerde doçentlik sınavına başvurup, haklarında etik ihlalde bulunduklarına karar verilen adayların, bu yayınlarını yayın listesinde kısa açıklama ile belirtmeleri gerekir.
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonu Tarafından Etik İhlal Kararının İncelenmesi Nasıl Yapılır?
Üniversitelerarası Kurul Başkanlığına yapılan etik ihlal iddiaları ilgili komisyona en kısa süre içerisinde iletilir. Komisyon öncelikle etik ihlal iddialarının inandırıcı mahiyette bilgi ve belgeye dayalı olup olmadığının tespitini yapar. Etik ihlali iddiası sebebiyle hakkında inceleme başlatılan kişilerden iddialara ilişkin olarak gerekli bilgi ve belgelerle birlikte yazılı savunmaları istenir. İlgili kişiler, savunmalarını on beş gün içinde yapmak zorundadırlar. Bu süre içerisinde savunma yapılmazsa Komisyon, mevcut bilgi ve belgelere göre incelemesini yapar. Gerekli görülen hallerde savunma sözlü olarak da alınabilir.
Komisyonların inceleme sürecinde diğer kurum ve kuruluşlarla her türlü yazışmalar Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı aracılığıyla yapılır. Alınacak kararlar, Komisyonlarda tartışmaya açıldıktan sonra oylanır ve Komisyon üyelerince imzalanır. Karara muhalif kalan üye karşı oy gerekçesini yazmak zorundadır. Alınan kararlar Üniversitelerarası Kurul Başkanına bildirilir. Başkan kararların gereğini yerine getirir. Komisyon üyeleriyle bilirkişi/uzmanlar yaptıkları incelemeyle ilgili her türlü bilgi ve belgeyi Üniversitelerarası Kurul Başkanlığının izni olmaksızın açıklayamazlar. Komisyonlar, faaliyetlerinde tamamen bağımsız olup başvuruları etik ilkelere uygunluk açısından inceler ve karara bağlarlar.
Etik İnceleme Sonucunda Yapılacak İşlemler Nelerdir?
Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık iddiası hakkında yapılacak inceleme neticesinde etik ihlalde bulunduğuna karar verilen adayın doçentlik başvurusu iptal edilir. Başvurusu iptal edilen aday, müracaat dönemi esas alınmak suretiyle en erken izleyen üçüncü dönemde yeniden başvurulabilir. Adayın idari cezai ve hukuki sorumluluğa ilişkin hükümler saklıdır.
Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemlerde bulunduğu tespit edilen kişiler hakkında ilgili mevzuat uyarınca gerekli disiplin ve diğer idari, hukuki ve cezai işlemlerin yapılması için durum Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına bildirilir.
Etiğe aykırı eylemlerin gerçekleşmesi halinde bundan zarar gören veya hakları olumsuz etkilenen kişi ve kuruluşların bahsi geçen duruma rıza göstermesi, ilgililer hakkında etik yaptırım uygulanmasını ortadan kaldırmaz.
Etik İhlallerde Zamanaşımı Süreleri Nelerdir?
İntihal, sahtecilik ve çarpıtma şeklindeki etik ihlallerinde inceleme başlatılması herhangi bir süre sınırlamasına tabi değildir. Bu ihlallerin haricindeki etik ihlallerinde ise eylemin gerçekleştiği tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra etik inceleme yapılamaz.
İntihal, sahtecilik ve çarpıtma haricindeki diğer etik ihlallerinde, etik ihlal teşkil eden eylemin öğrenildiği tarihten itibaren iki yıl içinde etik inceleme başlatılmaması halinde etik ihlal iddiası incelenemez.
Eserin tamamen veya kısmen tekrar yayımlanması ile akademik atama ve yükselmelerde kullanılması halinde yukarıda belirtilen zamanaşımı süreleri yeniden işlemeye başlar.
Etik İhlalle İlgili Yeniden İnceleme Yapılması Mümkün müdür?
Etik ihlali iddiası sebebiyle hakkında inceleme başlatılan doçent adaylarının eserlerine ilişkin olarak, aynı iddialarla ilgili olsa bile başka kurum ve kuruluşlarca veya yükseköğretim kurumları etik kurullarınca yapılmış ya da yapılmakta olan inceleme ve soruşturmalar, bu düzenleme kapsamında yapılacak etik ihlali incelemelerine engel oluşturmaz.
Bilimsel Araştırma ve Etik Komisyonu tarafından hakkında inceleme yapılmış ve karara bağlanmış bir konu hakkında aynı iddialarla ve/veya yeni bir kanıt gösterilmedikçe başvuru ve inceleme yapılamaz.
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonu Kararları Gizli midir?
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonlarının kararları, genel düzenlemeler dışında gizlidir. Bu düzenleme kapsamında yapılan inceleme sonucunda alınacak kararlar Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı tarafından gizlilik ilkesine riayet edilmek suretiyle uygun bir şekilde dosyalanıp saklanır.
GERÇEK HUUKUK BÜROSU
Avukat Kazım Onur Gerçek
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Kazım Onur Gerçek’e aittir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Makaleler izinsiz bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz ve özetlenemez.
Commentaires